فلسفه نذری دادن در ایام محرم: نذری‌های عجیب هیات‌ها

چرا نذری می دهیم؟

شاید اولین سوالی که در ذهن همه ما پیش آید این است که علت و فلسفه نذری در ماه محرم چیست و چرا باید این کار را انجام دهیم؟ در ماه محرم تمامی عاشقان به امام حسین برای  برآورده شدن حاجتی که دارند هر یک به فعالیتی مشغول هستند. یکی با حضور در تکیه، یکی با پخت نذری و سایر کارها، هر یک به طریقی به ادای دین خود در این ماه می پردازند. در این مقاله قصد داریم به فسلفه نذری دادن در ماه محرم و غذاهایی که در این ماه در هر شهر مختلف مرسوم است، بپردازیم پس با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید: طرز تهیه انواع کوکو خانگی

طبق آخرین آمار همه ساله ایرانی ها معادل دو هزار میلیارد تومان نذری توزیع می کنند که در این میان برنج بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. طبق گزارش بانک مرکزی سرانه مصرف برنج برای هر ایرانی در ماه محرم 35% افزایش پیدا می کند و میزان مصرف برنج ایران در ماه محرم حدودا 91 هزار تن، روغن 6 هزار تن و حبوبات 23 هزار تن بیشتر از ماه های دیگر است!

اگر در روزهای عاشورا و تاسوعا هنگام ناهار در خیابان ها قدم بزنید مطمئن باشید کسی را گرسنه نخواهید دید و همه از این سفره پر برکت حسینی بهرمند شده‌اند. اما این نذری ها مختص ناهار نیستند، در هر لحظه ازین روزها شما می توانید شربت زعفران، چایی و شیر و شیر کاکائو و آبمیوه نذری پیدا کنید. به گفته شخصیت های بزرگ دنیا همچنین جوی را فقط در ایران و در ماه محرم می توان پیدا کرد!

فلسفه و تاریخچه نذری را بدانیم!

نذر در لغت به معنای عملی است که در ابتدا بر شخص واجب نیست و هیچ تعهدی نسبت به انجام آن ندارد، اما پس از نذر کردن ملزم بر انجام دادن آن می‌شود و باید به نذر خود وفا کند.
نذر در ادبیات دینی به معنای آن است که فردی تصمیم بگیرد برای رضای خدا کاری (کار خیر یا ترک گناه) انجام دهد، این کار تا پیش از نیت نذر مستحب است اما پس از نذر کردن واجب می شود.

بیشتر بخوانید: لیست انواع ناهار

شاید برایتان جالب باشد که بدانید نذری تنها مختص مسلمانان نیست، بلکه در همه ی ادیان وجود دارد و ارزش ویژه ای برای آن قائل هستند که سعی می کنیم در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره کنیم:

• نذر عمران نبی

عمران نبی که مدت ها صاحب فرزند نمی شد، هنگامی که همسرش باردار بود نذر کرد که اگر فرزندش پسر باشد او را به عنوان خادم به عبادتگاه بفرستد.

• نذر آیین ذرتشتی

در آیین زرتشتی نذر بر مبنای انجام کار نیک می باشد و سفارش می کند هرکس بر مبنای توانایی ها و هنرهایش نذر خود را ادا کند.

• نذر یهودیت

همانند روزه سکوت حضرت یعقوب که برای رسیدن به مقاصدش بر خود واجب کرده بود.در دین اسلام نیز حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) هنگامی که امام حسین و امام حسن (ع) در بستر بیماری بودند، نذر روزه گرفتند.

بیشتر بخوانید: طرز تهیه لوبیا پلو شیرازی

اولین کسی که برای امام حسین نذری داد:

در روایت آمده است اولین کسی که برای امام حسین (ع) نذری داده است، امام سجاد (ع) بودند که برای زنان بنی هاشم هنگام عزاداری غذا آماده می کردند.

تاریخچه نذری در ایران

در ایران نیز، خان‌ها و کسانی که وضع مالی بهتری داشتند به مناسبت‌های مذهبی و ملی، وعده های غذایی مختلفی را در اختیار قشر ضعیف جامعه قرار می‌دادند و این رسم تا کنون نیز در میان ایرانیان البته با اندکی تغییر باقی مانده است.
به طور رسمی آیین نذری دادن در ایران از دوران صفویه و همزمان با جدی گرفتن ماه محرم توسط شاه عباس و برگزاری مراسم مرثیه خوانی و تعزیه توسط حکومت آغاز شد.
در زمان قاجار نیز که سنت نذری دادن به اوج خود رسیده بود، کسانیکه توانایی نذری دادن نداشتند، با ریختن مشتی برنج در پلوی نذری یا مقداری گوشت در خورشت، در مراسم نذری شریک می‌شدند. حتی پخش لباس سیاه بین نیازمندانی که توانایی تهیه لباس مشکی عزاداری نداشتند نیز مرسوم بود.

انواع غذاهای نذری:

• چلو خورش قیمه

این روزها قیمه به غذای اصلی نذری ایرانی ها تبدیل شده است، اما جالب است بدانید قدمت قیمه نذری کمتر از یک قرن است و تا قبل از آن آش، شیر، شربت و لقمه نان و خرما به عنوان نذری استفاده می شده است.

فلسفه قیمه نذری

دقیقا معلوم نیست قیمه نذری از کجا آمده است، اما پاسخ های مختلفی برای آن وجود دارد. عده ای معتقدند که پخت و پز قیمه آنچنان سخت نیست و یکی از راحت ترین غذاهایی است که می توان برای نذری به کار برد. عده ای نیز به خاطر اینکه در قیمه گوشت قربانی به کار می رود، قیمه را به عنوان نذری قبول کرده اند. اما مگر در غذاهای دیگر گوت قربانی به کار نمی رود؟ شاید این پاسخ سوالی است که باید هر دو دلیل بالا را کنار هم بگذاریم تا فلسفه قیمه را بیابیم!

تاریخچه قیمه نذری

در زمان پهلوی و رضاخان، هنگامی که عزاداری در ملأ عام ممنوع شد و عزادارای به داخل منازل راه یافت، کم کم سبک و سیاق نذری نیز به سمت غذاهای خانگی مخصوصا قیمه تغییر یافت.

بیشتر بخوانید: طرز تهیه سالاد نخود با سس مخصوص
قیمه نذری یکی از خوش کزه ترین غذاها برای نذری به شمار می آید، پس اگر می خواهید با دستور پخت آن برای نذری آشنا شوید، اینجا کلیک کنید.

• عدس پلو نذری

عدس پلو نیز از غذاهای محبوب برای نذری است! شاید پختن و آماده سازی آن از قیمه نیز راحت تر است و به همین دلیل مورد توجه قرار گرفته است!

• شله زرد نذری

شله زرد نذری

یکی از غذاهای اصیل ایرانی شله زرد است که از قدیم الایام در ایام و اعیاد مختلف مخصوصا ماه رمضان و ماه محرم استفاده می شده است. از شله زرد معمولا به خاطر رنگ زرد آن یاد می شود. این دسر بسیار مقوی است و معمولا در عزاداری ها به عنوان نذری و در سفره های افطاری کاربرد زیادی دارد.
برای آشنایی با دستور پخت شله زرد برای تعداد نفرات زیاد اینجا کلیک کنید.

• شله مشهدی نذری

شاید با شنیدن نام شله! بلافصله به یاد شله زرد بیفتید! اما شله مشهدی نیز یکی از غذاهای معروف استان خراسان می‌باشد، که در ایام محرم در این منطقه انتخاب اول برای نذری است. شله مشهدی از گروه غذایی آش‌ها است، که مواد تهیه آن، گوشت و حبوبات و ادویه فراوان است. پس اگر در ایام محرم گذرتان به استان‌های خراسان، مخصوصا مشهد افتاد، نذری شله مشهدی را از دست ندهید!

• حلیم نذری

حلیم نیز نه تنها یکی از غذاهای اصیل ایرانی است بلکه در خاورمیانه یکی از غذای اصیل محسوب می‌شود. حلیم هم در اعیاد و مراسم‌های مختلف ایران به عنوان نذری پخت می‎شود و در بعضی از شهرهای ایران در ماه محرم به عنوان نذری اصلی و مخصوص صبحانه سرو می‌شود.

تاریخچه حلیم

حلیم از قدیم الایام در سفره مردم بوده است اما در گذر زمان نحوه پخت آن تغییر کرده است، مثلا قبلا حلیم را با نخود به جای گندم! طبخ می‌کردند. اما اصل حلیمی که امروزه با شکر و گندم سرو می‌شود از شهرستانی به نام جاسب از توابع استان مرکزی آمده است. جالب است بدانید بیشتر کسانی که مغازه حلیم فروشی دارند از اهالی جاسب هستند و از همه ی واحد های حلیم فروشی تهران 400 تا 500 نفر آن ها جاسبی هستند!

بیشتر بخوانید: طرز تهیه قورمه سبزی

حتی دستگاه حلیم صاف کن نیز توسط جاسبی ها اختراع شده است! بهتر است بگوییم متخصصان حلیم پزی در ایران جاسبی هستند! نکته جالب دیگر در رابطه با حلیم جاسبی! این است که ذائقه حلیم خوردن را نیز جاسبی‌ها طراحی کرده اند! به طور مثال خوردن حلیم با دارچین نیز در ابتدا در جاسب اتفاق افتاده است و یا 50 سال پیش که شکر در بازار نبود مردم جاسب حلیم را با نمک یا خاک قند مصرف می کردند.

• حلوا نذری

حلوا نیز عضو جدانشدنی نذری های ایام عزاداری در ایران است و تقریبا هر ناحیه‌ای در ایران روش مخصوص به خود را در طبخ این غذای خوشمزه دارد. اگر در ایام عاشورا و تاسوعا در دسته های عزادارای یا هیئت ها شرکت کنید، حتما از حلوای نذری نیز بهرمند خواهید شد!

تاریخچه حلوا

تاریخچه حلوا به زمان صفویه و سلطنت شاه عباس بازمیگردد. زمانیکه در فصل زمستان شاه عباس جنگ را پیش رو داشت، به شیخ بهایی فرمان داد تا غذایی را اختراع کند که این سه ویژگی را داشته باشد:

1. به راحتی حمل شود.
2. به اندازه کافی مقوی و انرژی زا باشد.
3. همراه نان، که اکثر سربازان به همراه داشتند، مصرف شود.

و اینگونه شد که شیخ بهایی حلوا را اختراع کرد و مورد مطلوب سپاهیان نیز قرار گرفت! و تا کنون نیز مورد مطلوب همه ی ایرانیان قرار گرفته است!

دعا برای قبولی نذری:

یکی از وسائل ارتباط بندگان با خدا مساله دعا و نیایش است. در قرآن احکام و آداب دعا کردن بیان شده است. در این مقاله آیات مرتبط با حکم دعا کردن معرفی می‌شوند.

برای دیدن ادامه دعاهای نذری کلیک کنید .

نذری های معروف شهرهای مختلف ایران:

• تهران

در تهران همه جور نذری می توانید بیابید! از قرمه سبزی و انواع قیمه و عدس پلو و لوبیا پلو گرفته تا آش رشته و شلقلمکار و زرشک پلو می توانید بیابید! در محله سنگلج نیز در ظهر عاشورا آبگوشت نذری پخت می شود. در نارمک جوجه کباب و چلو کباب می توانید بیابید و اگر هم سری به طرشت بزنید، از فسنجان نیز بی بهره نمی‌مانید. البته صف طولانی نیز باید تحمل کنید!

• اصفهان

در اصفهان، نذری مرسوم بریانی و نوعی آبگوشت مخصوص است. این نوع آبگوشت که با زعفران فراوان پخته می شود، تکه های بزرگ گوشت را در داخل ظروف بزرگ مسی می ریزند و در داخل تنور می گذارند.

غذای نذری امام حسین(ع) از کجا به وجود آمد؟

• شیراز

در شیراز نیز قیمه مرسوم است. اما قیمه ای متفاوت! با برنجی متفاوت! نام این برنج شکرپلو است که با شربت غلیظ شکر و زعفران آبکش می شود و پس از دم کشیدن روی آن پوست پرتقال و خلال پسته می ریزند.

بیشتر بخوانید: طرز تهیه پنکیک

• اردبیل

از غذاهای مشهور و سنتی اردبیل، پیچاق قیمه است که در محرم نیز نقش اساسی را برای نذری ایفا می کند. این نوع قیمه با گوشت و پیاز داغ فراوان و خلال بادام پخته می شود. در نهایت نیز به تعداد نفرات روی آن تخم مرغ می شکنند.

• کاشان و آران و بیدگل

اگر از آن دسته افرادی هستید که آبگوشت را برنج میل می کنید پس آبگوشت پلو کاشان را از دست ندهید. آران و بیدگل همه ساله در ایام محرم چندین تن آبگوشت پلو پخته می شود.

• قزوین

یکی از خوش مزه ترین قیمه ها، قیمه نثار قزوین است که در قزوین طرفدار زیادی دارد. قیمه نثار تقریبا همان قیمه معمولی است با این تفاوت که در آن شکر، زیره، گلاب، پودر هل، خلال پسته، خلال پوست پرتقال و خلال بادام هم به کار می رود.

• رشت

اگر به فسنجان علاقه ی زیادی دارید، پس ایام محرم استان گیلان، به ویژه رشت را از دست ندهید چراکه در روزهای محرم بیش از همه چیز خورش فسنجان سرو می شود.

• کرمان

انگار ایرانی ها به آبگوشت علاقه خاصی دارند! آبگوشت متنجه از آبگوشت های ویژه کرمان است که با برگه زردآلو، خرما و تکه های میوه و شنبلیله در ایام محرم درست می شود.

• تبریز

چلو گوشت هویچ یا هویج پلو از غذاهای بسیار معطر و معروف آذری است که در تبریز ظرفدارهای زیادی دارد. دارچین، زعفران و زیره از ادویه های اصلی این غذا هستند.

• کرمانشاه

از غذاهای معروف و سنتی کرمانشاهی ها خورش خلال بادم است که با زرشک، خلال بادام و زعفران فراوان پخته می شود. همین نکته باعث شده است که در ایام محرم و صفر، خورش خلال از غذاهای اصلی نذری باشد.

• گرمسار

از لذیذ ترین نذری هایی که می توانید بیابید، ته چین گوشت گرمسار است. اگر در ایام محرم سری به گرمسار بزنید، مطمئنا از ته چین گرمساری بی بهره نخواهید ماند. از ویژگی های این ته چین این است که گوشت را زیر برنج می گذراند تا به همراه آن دم بکشد. ته چین از آن دسته غذاهایی است که اگر به مقدار زیاد پخته شود خوش مزه تر و لذیذ تر می شود. پس ته چین نذری گرمسار را از دست ندهید، چون به مقدار خیلی زیادی پخت می شود!

نذری های مختلف جهان

پس از معرفی نذری شهرهای مختلف ایران، در این قسمت میخواهیم به نذری های منطق مختلف جهان اشاره کنیم:

• قیمه نجفی

حتما اولین چیزی که به ذهنتان می رسد این است که همان قیمه خودمان است ولی چون در نجف پخت می شود، به قیمه نجفی تغییر اسم داده! اما باید بگوییم خیر! اینگونه نیست! بیشتر نزدیک گوشت کوبیده خودمان است! این غذا از گوشت، نخود، پیاز، رب گوجه فرنگی، گرد لیمو، زعفران، پودر هل، نمک، زردچوبه و دارچین پخته می شود. هنگامیکه غذا پخته شد آن را مانند گوشت کوبیده، می کوبند و یا چرخ می کنند و در روزهای عاشورا و تاسوعا صدهزار پرس قیمه نجفی بین مردم توزیع می شود.

• دیگچه افغانستان

دیگچه افغانستان که جزو معروف ترین نذری های افغانستان است، تقریبا چیزی شبیه به شیربرنج ایرانی است! افغانی ها معمولا دیگچه را در چهارشنبه های ماه صفر می پزند و آن را به نیت افزایش رزق و روزی و فرزند دار شدن بین مردم پخش میکنند. این غذای نذری از برنج، آب، شیر، روغن جامد، گلاب، عرق هل، خلال بادام، خلال پسته و نمک پخته می شود.

• آش عاشوره ترکیه

آش عاشوره ترکیه که از معروف ترین غذاهای نذری ترکیه است، از روزهای دهم تا پانزدهم محرم چخت می شود. فلسفه آن نیز این است که به احترام امام حسین شش روز اول شهادت ایشان را نذری می دهند. این آش که به آش هفت رنگ نیز معروف است از گندم پوست کنده، لوبیا سفید، نخود، آب، شکر، انجیر خشک، آلو قیسی، خلال بادام، کشمش، مویز، پسته، نشاسته، گلاب و نمک تشکیل شده است.

• چکدرمه ترکمنستان

این نذری که چیزی بسیار شبیه به چلو گوشت خودمان است، از معروف ترین غذاعای نذری ترکنستان است که ترکیبی از برنج، گوشت گوساله، پیاز، روغن، رب گوجه فرنگی، نمک و آب است و اصل این غذا بر این است که هیچ ادویه به خصوصی به آن اضافه نشود.

• حلیم اندونزی

حلیم اندونزی نیز که از اول محرم تا دهم محرم پخته می شود، تقریبا تفاوتی با حلیم خودمان ندارد و با شکر یا نمک سرو می شود.

• خورش مرغ و زیتون لبنان

این خورش یکی از محبوب ترین غذاهای لینانی است که استفاده از آن به عنوان نذری نیز در لبنانی ها رواج دارد. این خورش از مرغ، پیاز، سیر، زیره سیاه، زردچوبه، آب مرغ، روغن زیتون، فلفل دلمه ای، زیتون بدون هسته، زعفران، جعفری و فلفل سیاه پخته می شود.

• حلوای هویج پاکستان

این حلوا نیز با حلوای خودمان هیچ نسبتی ندارد! و کاملا متفاوت است. برای تهیه ی این حلوای نذری از هویج رنده شده، شیر، خامه، کره و شکر استفاده می کنند. پس از اینکه این حلوا سرد شد به عنوان دسر از آن استفاده می کنند. در تهیه این حلوا به جای شکر، عسل نیز می توان استفاده کرد.

• کباب هندی

در هندوستان هم غذاهای مختلفی به عنوان نذری توزیع می شوند. در روز شهادت حضرت علی اصغر (ع) نان و شیر توزیع می شود و ثروتمندان هندی نیز کباب نذری، نذری می دهند!

• شیربرنج مغزدار مالزی

یکی از مهم ترین نذری های مالزیایی ها در ماه محرم شیربرنج مغزدار است. این نذری در روز عاشورا با شیر، برنج و شکر تهیه می شود و مردم آن را با حجم بالایی از بادام، گردو، مویز، فندق، بادام زمینی و مقداری دانه انار، پودر نارگیل، دارچین و پودر پوسته تزیین و به عنوان نذری توزیع می کنند.

نذری های عجیب و غریب

• پیتزا

یک پیتزا فروشی تازه تاسیس در خیابان پیروزی این نذر را ادا کرد. البته سال های بعدی دیگراین نذر پیتزا داده نشد، اما همینکه در روز عاشورا پیتزا نذری بدهید، در نوع خودش بسیار جالب است.

• شیرموز

شاید به اندازه پیتزا عجیب نباشد اما در یک ایستگاه صلواتی در منطقه 18 تهران، شیر موز نذری می دهند! تصور کنید در ایستگاه صلواتی چند عدد مخلوط کن باشد و چند نفر در حال درست کردن شیر موز باشند!

• میگو سوخاری

هیئتی در خیابان پاسداران در ده شب اول محرم، هر شب با یک نذری متفاوت از عزاداران حسینی پذیرایی می کند. انواع و اقسام غذاها! از چلوکباب برگ و کوبیده گرفتع تا میگو سوخاری! البته در روز دهم نیز همه ساله کباب ترکی می دهند.

• چنجه

یکی از هیئت های معروف در نیاوران چنجه می دهد و جالب اینجاست آنقدر زیاد سرو می کند که به همه یک پرس می رسد و حتی برای همسایه های اطراف نیز نذری می برند.

• نذری مخصوص بانوان!

در حسینیه سادات عراقی در چهارراه گلوبندک، غذای خارج از عرفی نمی دهند، اما چیزی که این نذر را عجیب می کند این است کخ فقط به بانوان نذری می دهد.

• خورش بادمجان

هیئتی در منطقه بهارستان وجود دارد که در آن ورزشکاران و کشتی گیران نیز حضور دارند. این هیئت با نذری های خورش بادمجانی که سرو می کند به شهرت رسیده است.

• لواشک و مسقطی

همه چیز از یک کلاس درس شروع شد! ماجرا از آن جا شروع شد که در شهرستان رشت، یکی از دانش آموزان نذر می کند که در صورت براورده شدن نذرش به بچه های کلاس لواشک و مسقطی نذری بدهد! اما این تنها شروع داستان بود! از آن سال به بعد 9 سال می گذرد و همه ساله این خانوانده به کودکان و خردسالان لواشک نذری می دهد.

• نخ!

این نذری توسط تاجران وطراحان فرش بجنوردی ادا می شود. آقای علی حصوری که بانی این نذر است به هر کدام از فقرایی که بافنده فرش هستند یک کیلو نخ و از هر رنگ 200 گرم نخ می دهد. طبقه گفته ایشان فلسفه این نذر این است که در نهایت خ ها وسیله ای شود تا گره ای از کار کسی باز شود.

• عروسک

این نذر توسط خانمی که سال ها بچه دار نمی‌شد ادا شد و فلسفه آن این بود که اگر بچه دار شود تا سال 7 سال به کودکان عروسک نذری بدهد.

• ساندویچ کالباس

در خیابان فردوس نیز همه ساله یکی از برندهای معروف کالباس، ساندویچ کالباس نذری می دهد که در نوع خودش جالب است.

 انواع شربت های نذری و خواص آنان

• شربت خاکشیر نذری

شربت خاکشیر، یکی از شربت های سنتی و باستانی ایرانی است که از قدیم الایام در فصل تابستان برای رفع عطش و تشنگی استفاده می شده است به همین دلیل این شربت در ماه رمضان نیز بسیار پر استفاده است.

اگر بخواهیم به خواص خاکشیر اشاره کنیم شامل موارد زیر می شود:

• رفع تشنگی و عطش
• تقویت کلیه و دفع سنگ کلیه
• کاهش خشکی پوست
• تنظیم دستگاه گوارش
• افزایش میل جنسی
• برطرف کردن بوی بد دهان
• کنترل فشار خون
• درمان اسهال و بیماری های عفونی
• درمان ریزش مو
• برطرف کردن جوش های صورت

همچنین توجه کنید که در مصرف خاکشیر زیاده روی نکنید چرا که موجب مشکلات گوارشی و پوستی می شود و همچنین به علت افزایش اشتها ممکن است باعث اضافه وزن شود.

• شربت زعفران نذری

شربت زعفران نیز یکی از شربت های معروف و پرکاربرد برای نذری است. از خواص شربت زعفران نذری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آرامش بخش و مسکن
• ضد اسپاسم عضلانی
• مقوی معده

تخم شربتی از قدیم به عنوان یک شربت سنتی در نوشدنی های ایرانیان جای داشته است. از خواص تخم شربتی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رفع تشنگی
• متعادل نگه داشتن فشار خون
• لاغری
• بهبود بیماری های تنفسی
• درمان آسم
• درمان سرفه و سرماخوردگی
• درمان آنفلوانزا و برونشیت
• تقویت اعصاب
• تقویت قلب

• شربت نذری لیمو و نعنا (لیموناد نعنایی)

از خواص شربت لیموناد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درمان مشکلات گوارشی
• تصفیه کننده خون
• درمان تب
• مراقبت از دندان
• خواص ضدعفونی کننده
• کاهش وزن
• درمان مالاریا و وبا
• سم زدایی برای بدن

• شربت نذری بیدمشک

از خواص این شربت به موارد زیر می توان اشاره کرد:

• تقویت کننده قلب و اعصاب
• جلوگیری از سردردهای قاعدگی